- Thưa cụ, thế nào là huyễn (maya)?

- Như cái hình trong gương.

- Thưa cụ, thế nào là"sắc tức thị không, không tức thị sắc. Sắc bất dị không, không bất dị sắc"?

- Như cái hình trong gương, thấy có đấy (sắc) mà không gọi ra cùng uống trà được (không). Cái hình trong gương tuy không gọi ra được (không), nhưng vẫn đang có cái hình trong gương (sắc). Cho nên "có" hoặc "không có" đều chẳng khác gì nhau đối với cái hình trong gương, vì đều không biểu thị được cụ thể trạng thái cái hình trong gương.

- Thưa cụ thế nào là "trùng trùng duyên khởi"?

- Đó là "huyễn của huyễn"

- Xin cụ cho một thí dụ để dể hiểu

- Này Cỏ May, ta đốt một ngọn nến ở đây. Ngọn nến này là "thật". Xong, ta đặt một cái gương soi gần cấy nến đang cháy này. Trong cái gương có hình một ngọn nến đang cháy. Hình ngọn nến đang cháy trong gương là "huyễn". Bây giờ đối diện với cái gương thứ nhất, ta đặt thêm một cái gương soi thứ nhì. Lập tức do hiện tượng phản chiếu. Trong 2 cái gương bây giờ không phải chỉ có một cái hình ngọn nến đang cháy. Mà trong 2 cái gươg soi này lại có vô số hình ngọn nến đang cháy. Hình ảnh vô số ngọn nến đang cháy trong 2 cái gương soi, gọi là "huyễn của huyễn" hay là "trùng trùng duyên khởi".

- Thưa cụ, thế nào là "như thị"?

- Giống như ta với ông đều thấy cây nến đang cháy gọi là thấy "thật tướng". Thấy "cây nến huyễn" trong cái gương đầu tiên và cũng thấy "trùng trùng duyên khởi" nghĩa là "huyễn của huyễn" khi đặt thêm cái gương soi thứ nhì để hiện ra vô số hình cây nên đang cháy. Thấy "thật tướng" và toàn bộ quá trình "huyễn" cũng như "trùng trùng duyên khởi" thì gọi là có cái "thấy như thị".

- Thưa cụ, thế nào là ". . . .ưng vô sở trụ, nhi sanh kỳ tâm"?

- Giống như ta với ông thấy cây nến đang cháy, thấy hình cây nến đang cháy trong cái gương duy nhất và cũng thấy vô số hình ngọn nến đang cháy khi đặt thêm một cái gương soi nữa. Nhưng ta với ông không cho là phải luôn như thế này hoặc phải luôn như thế khác, mà biết rằng "thật tướng" phản ảnh qua tâm thức chúng sanh thành huyễn hoặc huyễn của huyễn.

- Thưa cụ, vậy làm sao thấy "thật tướng" của sự vật?

- Luôn biết cái mình đang "thấy" và "biết" là "huyễn" để không "trụ", mà luôn đồng biến dịch với sự sự vật vật.

Ông Già Xóm Núi / 23/5/2013